Ερ. Η κόρη μου τελειώνει το νηπιαγωγείο και δυσκολεύεται γενικά στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων της και δεν είναι εύκολη στη συζήτηση ώστε να γίνεται πάντοτε αντιληπτό το τί νοιώθει. Μερικές φορές αναρωτιόμαστε επίσης αν αισθάνεται το τί νοιώθει και ο άλλος αφού μερικές φορές προκαλεί τον εκνευρισμό χωρίς να ξέρει πότε πρέπει να σταματήσει. Μπορούμε να τη βοηθήσουμε κάπως ώστε να υπάρχει καλύτερη κατανόηση και από τις δυο πλευρές;

Α. Η δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων όπως αναφέρεται στο ερώτημα δεν είναι ιδιαίτερα σαφής και θα πρέπει να ερμηνευτεί στο ηλικιακό και αναπτυξιακό πλαίσιο του παιδιού. Πιο απλά, θα πρέπει να προσδιοριστεί εάν υπάρχει πράγματι μια δυσκολία συναισθηματικής επικοινωνίας και είναι ανησυχητική ή η αγωνία αυτή οφείλεται σε μια προσδοκία των γονιών να αλληλεπιδρά το παιδί με τρόπο σαν τους ενήλικες, κάτι που δεν είναι δυνατό.

Για να γίνει σαφές τι σημαίνει η διαφορετική συναισθηματική αντίληψη των παιδιών ηλικίας π.χ. 3-5 ετών είναι ότι όταν στα παιχνίδια τους ‘’σκοτώνουν’’ κάποιον, δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει να πεθαίνει ή να σκοτώνει κάποιος. Για τα παιδιά τα ψεύτικα όπλα, το σημάδεμα με το δείχτη του χεριού τους και το "μπαμ μπαμ", είναι ένας αθώος τρόπος να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο και να τονώνουν την αυτοεκτίμησή τους. Αν λοιπόν το ερώτημά αφορά σε κάτι ανάλογο, μην πανικοβάλλεστε. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας, αρχίζουν και ανταποκρίνονται στα συναισθήματα των άλλων (παιδιών και ενηλίκων), που όταν τους βλέπουν στεναχωρημένους, πιθανόν να σπεύσουν να τους αγκαλιάσουν ή να τους φιλήσουν γιατί θέλουν να τους κάνουν να χαίρονται.

Εάν, όμως, νιώθετε ότι δεν ανταποκρίνεται το παιδί σας συναισθηματικά σε αυτό που συμβαίνει, τότε είναι σκόπιμο να συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας, ώστε αν το κρίνει εκείνος σκόπιμο να κάνετε μια συνάντηση σε ένα Κέντρο Παιδοψυχικής Υγείας, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχει κάποια άλλου είδους ανάγκη στο παιδί σας (Επίσημη ιστοσελίδα του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής του ΙΚΑ: http://www.ika.gr/gr/infopages/healthservices/hospkpy/home.cfm)

Παράλληλα, μπορείτε να αναρωτηθείτε αν ως οικογένεια προσφέρετε ένα περιβάλλον, στο οποίο η έκφραση των συναισθημάτων ευνοείται και επιτρέπεται. Δημιουργείτε πραγματικές συνθήκες συζήτησης; Δίνετε χώρο και χρόνο να αντιληφθείτε τι νιώθετε και οι υπόλοιποι στην οικογένεια; Κάνετε το ίδιο με εκείνη ή ίσως και να βιάζεστε να καταλάβετε γρήγορα τι νιώθει; Πολλές φορές και εμείς οι ενήλικοι και δεν είμαστε ενήμεροι για το τι ακριβώς νιώθουμε, πόσο μάλλον ένα κοριτσάκι στην ηλικία της. Η συναισθηματική ενημερότητα είναι μια διαδικασία συναισθηματικής νοημοσύνης που καλλιεργείται σιγά σιγά.

Τέλος, σχετικά με το ότι προκαλεί τον εκνευρισμό των άλλων, σκεφτείτε ότι συμπεριφορές παιδιών που είναι εντελώς φυσιολογικές μπορεί να εκνευρίζουν τους ενήλικες, (π.χ. συνεχείς ερωτήσεις για το καθετί), ενώ είναι σημαντικό σε αυτήν την φάση είναι να προσπαθήσετε να καταλάβετε εσείς το παιδί σας και τις ανάγκες του.

Το σημαντικό είναι εσείς οι γονείς να το κάνετε να νιώσει ασφαλές ώστε να σχετιστεί συναισθηματικά με τους άλλους. Μην εστιάσετε στο να "συμμορφωθεί μετατρεπόμενο σε λιγότερο εκνευριστικό". Αντίθετα, διερευνήστε τους τρόπους που εσείς μπορείτε να το βοηθήσετε να μάθει να αναγνωρίζει πως νοιώθει, να μάθει να εκφράζει αυτό που νιώθει, να καταλαβαίνει γιατί νιώθει έτσι. Όλα τα συναισθήματά μας έχουν λόγο που υπάρχουν. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να βοηθήσετε το παιδί σας να ανακαλύψει μαζί σας τον υπέροχο αυτό πλούτο που του προσφέρουν τα συναισθήματά του.  Αν μπορείτε, πραγματοποιήστε μια συνάντηση με έναν οικογενειακό Θεραπευτή, ώστε να συζητήσετε από κοντά όλα τα ανωτέρω και να δρομολογήσετε μαζί το πώς μπορείτε να αξιοποιήσετε όλο το νοιάξιμο και το ενδιαφέρον σας, στην καλύτερη κατεύθυνση ώστε να βοηθήσετε ουσιαστικά την κόρη σας.

Απάντησε η κ. Μαρία Μαραγκοπούλου, Ψυχοθεραπεύτρια - Οικογενειακή Θεραπεύτρια - Κοινωνική Λειτουργός, MSc Κοινωνική Ψυχιατρική - Παιδοψυχιατρική, Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων